Stekje van licht en liefde

Tijdens de donkerste dagen van het jaar vieren we het feest van het licht. Ik verheug me onze leefkamers te verlichten. Kandelaars opschonen, nieuwe kaarsen, meer theelichtjes zetten, lichtsnoeren aan de ramen hangen. In het straatbeeld zie ik elk jaar meer huizen met kerstverlichting aan ramen, deuren of gevels.

Ten laatste twee weken voor kerst kiezen we een boom. De dennengeur in huis is rustgevend, hem versieren een plezier. In augustus kocht ik vintage kerstversiering. Het idee dit te combineren met mijn oudere kerstballen, doet me reeds glimlachen.

Weten of het familiefeest doorgaat op kerstavond of kerstdag houdt me ook bezig. In ons gezin met volwassen kinderen en gescheiden ouders liep dit een tijd niet zo vlot. Gelukkig hebben we ondertussen een afspraak. Om het ander jaar krijgt ieder gezin zijn kerstnacht.

Feestvieren met familie deden we veel in mijn jeugd. Ik was het eerste kleinkind in beide families. Van de feesten bij oma aan moederskant herinner ik me vooral het aanhoudend praten, lachen en de stevige discussies. De lange tuin met zandbak en werkhuis achteraan was als een speeltuin voor ons, de vier kleinkinderen. De schoonbroer van oma, een dokwerker, tapte volkse moppen, zij reageerde misnoegd. Een lieve oom van mama was trainer van politiehonden. Ik hield van zijn verhalen. Eén neef van mama was operazanger in Milaan geweest. Meermaals zette hij het 'Ave Maria' in, mijn moeder en zijn zus zongen mee. Een valse noot werd niet getolereerd. Gans de familie hield van muziek, ging ook naar recitals. Dit lied van Bach, liefst nog een vertolking door Callas of Kimmy Skota, mag niet ontbreken op kerst voor mijn moeder.

Ook aan vaderskant waren familiefeesten belangrijk. Mijn ouders leefden feitelijk gescheiden van mijn anderhalf tot mijn zeven jaar. Vanaf mijn vier jaar werd ik uitgenodigd voor het kerstfeest bij de familie van vader. Mijn twee jaar jongere broertje nam ik mee op sleeptouw. Gelukkig liet mijn moeder ons gaan. Bij oma en opa thuis zag ik mijn lieve tantes, leuke nichten, neven én mijn vader. Onder de boom lag voor ons ook snoep in een kinderzakdoek. Later werd dat een centje. Onze foto's hingen aan de muur, bij de andere kleinkinderen. Ronde kleine fotokaders waren dat. Uiteindelijk werden het er zeventien, per gezin onder elkaar opgehangen, volgens onze leeftijd. Broer en ik mochten er zijn. We hoorden bij de familie.

Kerst is ook het feest van de vrede. In mijn kerngezin heersten veel verlies, meningsverschillen en onrust door onuitgesproken zaken. De zelfdoding van opa bij de geboorte van broer werd meer dan 16 jaar verzwegen voor ons, kleinkinderen. Mijn moeder had gekozen voor een nieuwe partner sinds mijn zeven jaar. Toen wij pubers werden bleek hij moeilijk om te kunnen met onze mondigheid en eigen keuzes. Moeder stimuleerde dat net. Steeds werd er voor verbinding gekozen, de geschillen besproken en bijgelegd aan de keukentafel voor zover het mogelijk was. Samen genoten we tijdens feesten rond de tafel van moeders kookkunst, optimisme en gezelligheid. Ook humor en relativering bleven de lijm in ons gezin. Zo weet ik nog dat tijdens het kerstdiner van 1979 het nieuwe kerstlied van Urbanus 'Bakske vol met stro' uitgebreid beluisterd, besproken en omarmd werd. Mijn stiefvader sliep al in de zetel. Ik herkende ons gezin in deze satire door het ruziën, drinken, gelijk halen, eigen weg gaan en bemiddelen. Mijn broer beaamde dit, moeder knikte.

De gewoonte om ons gezin met kerst samen te brengen nam ik sinds 2000 op mij. Toen werd mijn moeder blind, ze was 62 jaar. Sinds de geboorte van mijn dochter vroeg ik mijn vader voor onze verjaardag mee aan de feesttafel. Hij was haar opa, ving haar op, kwam babysitten, net zoals hij voor mij zorgde in mijn eerste levensjaar, wist ik van zijn zussen. Tijdens de kerstfeesten bij mij thuis was hij er ook bij. Broer gedoogde hem in het begin, tot er tussen hen een fikse ruzie ontstond met ontzaglijk veel verwijten van broer naar vader, vervolgens naar moeder en mij. Luisteren en bemiddelen lukte me deze keer niet. Ze hadden veel sterke drank gedronken bij aperitief en dessert. Broer kon daar niet tegen. Ik heb hem zo vriendelijk mogelijk de deur gewezen om erger te voorkomen, de taxi stond klaar.

Daags nadien zijn moeder en ik met hem gaan praten. Enkele maanden later was hij in therapie om de band met zijn vader aan te pakken. Een jaar later werd kerst een verrassing. Ik kreeg ze weer bij elkaar. Het werd een niet-alcoholisch feest met mocktails en tafelbier Piedboeuf. Ik maakte een spel, een muziekpakket met opdrachten. Tijdens het feest bediende ik de geluidsknop. Zo kreeg ieder een opdracht gebaseerd op zijn talenten. Ik vroeg hen ook om één verhaal te vertellen over een actie van zichzelf waarop ze trots waren. Mijn verrassing kwam tot zijn recht. Humor, verhalen delen en beluisteren was terug mogelijk. 

Bij het vertrek hoorde ik broer aan vader vragen om eens af te spreken, voor een gesprek over vroeger. 'Oké', zei pa, met een bedenkelijk gezicht, 'Bel me maar.'. Mijn vader en ik hadden ons eerste gesprek al in 1979 gehad.